De liefhebbende Vader
Eén van de dingen waar ik met een bevriende predikant vaker over heb gesproken en wat hij inmiddels ook altijd doet, is God niet telkens zonder meer te benoemen als, en ook niet steeds te vergelijken met, een liefhebbende vader maar uit te leggen wat een liefhebbende vader is en ook vertellen dat niet alle vaders zich liefhebbend gedragen.
Bang voor de liefhebbende Vader
Ik ben zelf gedurende mijn hele jeugd door mijn vader, die zelf ambtsdrager was, misbruikt en mishandeld. Mijn beeld van wat een liefhebbende vader is, was hierdoor enorm verwrongen. Het gevolg was dat ik als kind eenzelfde beeld van God als liefhebbende Vader had en dus doodsbang voor Hem was. Dat was voor mij een belangrijke reden om niemand over het misbruik te vertellen en zo ver mogelijk weg te kruipen voor God. Hij zou mij immers net zo genadeloos straffen als ik mijn mond open zou doen als mijn eigen vader deed.
Abraham en Izak
Veel christenen realiseren zich niet hoeveel Bijbelverhalen bij kinderen die misbruikt en/of mishandeld worden angst voor God veroorzaken. Neem het verhaal van Abraham die van God de opdracht kreeg zijn geliefde zoon te offeren. Het mag voor de meeste mensen een mooie parabel zijn om Gods barmhartigheid te laten zien omdat Hij op het laatste moment tegen Abraham zegt dat het niet nodig is, maar ik lig bij dat verhaal op de brandstapel en voel de doodsangst van Izak. Voor mij was God niet barmhartig maar ronduit sadistisch in dat verhaal. Hoe kun je, vanuit kinderlijk perspectief, nou spreken van barmhartigheid en liefde als God een kind blootstelt aan dergelijk traumatiserende praktijken? Op mij hadden dit soort verhalen i.i.g. het effect dat ik doodsbang voor God was.
Ik weet nog goed hoe verbaasd die bevriende predikant, die notabene mijn verleden kent, reageerde toen ik hem na afloop van de preek over Abraham die Izak moest offeren, helemaal overstuur, aansprak. Hij begreep in eerste instantie totaal niet wat er mis was met dat verhaal. Zelf kon ik het toen nog niet goed uitleggen, maar ik wist hem wel op de beleving van Izak te wijzen en de vraag te stellen hoe een liefhebbende God een kind zoiets aan kon doen. Toen begon hij te begrijpen dat ik als kind, o.a. door dat soort verhalen, een totaal verkeerd beeld van een liefhebbende vader én van God had ontwikkeld.
Rekening houden met kinderlijk perspectief
Ik denk dat voorgangers en jeugdleiders in gemeenten zich veel meer van de impact van dit soort verhalen bewust moeten zijn. In elke kerk, elke zondagsschoolgroep en elke catechisatiegroep zitten meerdere kinderen die het thuis niet fijn hebben, vaak door een ‘liefhebbende’ vader. Daarom denk ik dat het belangrijk is dat, naast ophouden met vertellen van weerzinwekkende Bijbelverhalen, verteld moet worden dat niet alle vaders zo liefdevol zijn en uitgelegd moet worden wat liefdevol wél inhoudt. Als mij dat als kind was verteld, had ik misschien begrepen dat mijn vaders gedrag niet door de beugel kon en had ik misschien wel iemand in vertrouwen genomen. Maar doordat dat niet gebeurde, i.c.m. Bijbelverhalen waarin God wreed is voor kinderen terwijl Hij liefdevol wordt genoemd, zag ik alleen maar bevestigd dat het ‘normaal’ en ‘goed’ was wat mijn vader deed.
Wat ik hiermee wil zeggen, is dat binnen de kerk veel meer rekening gehouden moet worden met het kinderlijk perspectief in Bijbelverhalen. Voor volwassenen zijn zulke verhalen al moeilijk te begrijpen maar voor kinderen die thuis misbruikt en/of mishandeld worden, zijn ze funest. Stoppen daarmee dus. Geen Jozef die door zijn broers in de put wordt gegooid, geen Mozes die door zijn moeder in een mandje wordt gelegd omdat alle jongetjes gedood moeten worden, geen ‘wijze’ Salomo die een kind in tweëen dreigt te hakken. Kortom, geen verhalen waarin geweld tegen kinderen voorkomt om een (volwassen) punt te maken.
Dit soort verhalen zijn m.i gewoon niet geschikt voor kinderen. Als in een film dergelijke praktijken voorkomen, krijgt deze als kijkwijzer 18+ vanwege (dreigend) geweld.
Deze blog heb ik geschreven als reactie op 'Zwijg niet langer', een blog van Alexander Veerman.